özlem türeci ne demek?

Özlem Türeci (d. 6 Mart 1967, Siegen), Alman immünolog, girişimci, akademisyen, bilim insanı ve iş insanı. Kanser araştırmaları konusunda deneyimli bir araştırmacı olan Türeci, BioNTech adlı biyoteknoloji firmasının kurucularındandır ve baş tıbbi sorumlusudur. Kanser İmmünoterapi Derneği (CIMT) Başkanı olarak görev yapmakta ve Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi'nde dersler vermektedir. Almanya'nın Mainz şehrindeki Bireyselleştirilmiş Bağışıklık Müdahalesi Takımı'nın (Ci3) da kurucularındandır. Kurucularından olduğu Ganymed Pharmaceuticals adlı şirket, günümüzde Japon firması Astellas'ın alt şirketi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Ağustos 2021'de, 14 milyar euro serveti ile eşi Uğur Şahin ile birlikte Almanya'nın en zengin 10 insanı arasında 8. sırada yer aldı.¹ Türeci aralarında Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı, Asturias Prensliği Ödülü ve Aydın Doğan Ödülü'de dahil birçok ödül ve madalya ile ödüllendirildi. Ayrıca Forbes dergisinin "Dünyanın En Güçlü 100 Kadını" 2021 listesinde 48. sırada yer aldı.

Yaşamı

İstanbul göçmeni bir Türk² ailenin çocuğu olarak 6 Mart 1967 tarihinde Batı Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin Siegen kentinde doğdu.³ Rize, Fındıklı kökenli olan babası⁴ bir Katolik hastanesinde cerrah olarak çalışmaktaydı.⁵ Babasının çalıştığı hastanede hasta bakıcı rahibelere hayranlık duyan Türeci, çok kültürlü bir ortamda büyüdü. Bir röportajında kendisini "Prusya Türkü" olarak tanımlamıştır.⁶

Türeci, lisans eğitimini Saarland Üniversitesi'nde tamamladı. 2001 yılında Mainz kentine taşındı. Mainz Üniversitesi Hastanesi'nde modifiye edilmiş genetik kodlarla bağışıklık sistemini kansere karşı mücadele ettirmeyi hedefleyen çalışmalar yaptı. Çalışmalarını, Uğur Şahin ile birlikte 2001 yılında kurdukları ve Türkçe "ganimet" kelimesinden esinlenerek "Ganymed" adını verdikleri⁷ firmada sürdürdü. Kendisi gibi Türkiye göçmeni olan meslektaşı Uğur Şahin ile 2002'de evlendi.⁸ Çift, bağışıklık sisteminin, kanserli hücreleri vücuda giren bir virüs gibi algılaması ve onları ortadan kaldırması için birlikte çalışmayı sürdürdü.⁹

Kansere karşı hassas antikor tedavilerine öncülük eden Ganymed 2016'da Japon ilaç şirketi Astellas'a satıldı. 420 Milyon Euro değerindeki bu satış, o tarihe kadar Almanya tıp sektöründeki en yüksek meblağlı satış oldu.¹⁰¹¹ Bu satış Özlem Türeci-Uğur Şahin çiftini Almanya'daki en zenginler arasına soktu.¹²

Türeci 2008 yılında eşi Uğur Şahin ve Avusturyalı immünolog, onkolog Christoph Huber ile birlikte BioNTech adlı firmayı kurdu. 2018 yılında şirketin baş tıbbi sorumlusu oldu. 2020 yılı itibarıyla 1300 çalışanı olanı şirket, başlangıçta immünoterapi kanser tedavileri üzerine çalışmalar yaptı. 2020'de COVID-19 pandemisinin ortaya çıkmasıyla şirket korona virüs aşısı bulmaya yöneldi. Özlem Türeci, SARS-CoV-2'ye karşı geliştirilmek istenen aşı çalışmalarında öncü bir rol oynadı. Aşının geliştirilmesi konusunda BioNTech ile iş birliği yapan ABD ilaç şirketi Pfizer 9 Kasım 2020'de yaptığı açıklamada, üretilen COVID-19 aşısı (BNT162)'nın %90 başarı elde ettiğini duyurmuştur.¹³

Ödülleri

1995'te Alman Hematoloji ve Onkoloji Derneği'nin Vincenz Czerny Ödülüne, 1997 yılında ise "Calogero Pagliarello Araştırma Ödülü" sahibi oldu.¹⁴ 2005 yılında Alman İmmünoloji Derneği Tarafın Şahin ile birlikte "bağışıklık sisteminin anlaşılmasına önemli katkı sağlayan ya da olağanüstü araştırmalarından kaynaklanan uygulamalar geliştiren” bilim insanlarına verilen Georges J. F. Köhler Ödülü'ne layık görüldü.¹⁵ Türeci eşi Uğur Şahin ile birlikte, korona virüs aşısını bir yıldan kısa sürede geliştirmelerinden dolayı, her yıl kayda değer etki yaratan kişileri "Yılın Kişisi" olarak seçen Londra merkezli Financial Times tarafından "2020 Yılın Kişisi" seçildiler.¹⁶ 10 Mart 2021'de Bilkent Üniversitesi rektörü Abdullah Atalar, "mRNA tabanlı aşı geliştirme çabaları ve örnek oluşturan girişimcilik başarıları" sebebiyle üniversite mütevelli heyeti ve senatosunun da onayıyla Özlem Türeci ve Uğur Şahin'e onursal doktora tevcih edileceğini duyurdu.¹⁷

Aralık 2020'de Axel Springer SE tarafından Covid-19'a karşı geliştirdikleri mRNA aşısı ve çalışmalarından dolayı eşi Uğur Şahin ile birlikte "2021 Onur Ödülü"ne layık görüldüğü açıklandı.¹⁸ 18 Mart 2021'de düzenlenen törene Avusturya Başbakanı Sebastian Kurz bizzat katılırken, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise video-konferans yöntemiyle katıldı ve çifti çalışmalarından dolayı tebrik etti.¹⁹²⁰ 19 Mart 2021'de eşi Uğur Şahin ile birlikte aşı çalışmaları sebebiyle Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanına layık görüldü. Bellevue Sarayı'nda düzenlenen törene, Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve Şansölye Angela Merkel de katıldı.²¹

Türeci; Uğur Şahin, Katalin Karikó ve Drew Weissman'ın da yer aldığı altı bilim insanı ile birlikte "Teknik ve Bilimsel Araştırmalar" alanında 2021 Asturias Prensliği Ödülü'ne layık görüldü. Jüri verdikleri ödülün gerekçesini COVID-19 aşılarının bulunmasına katkıları, yeni bir teknoloji olan mRNA'nın geliştirilmesi, adenovirüsler bazlı aşıların üretilmesi ve diğer hastalıklara karşı kullanımları konusunda öncü ve yenilikçi rolleri dolayısıyla olduğunu açıkladı.²²²³ Eylül 2021'de, Türeci ve Şahin'e, Köln Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından "RNA aşısı alanında, bilimin gelişmesine yaptıkları katkılar" nedeniyle fahri doktora unvanı verildi.²⁴²⁵ Türeci, Şahin ve Katalin Karikó, Almanya'nın en prestijli tıp ödülü olarak kabul edilen 2022 Paul Ehrlich ve Ludwig Darmstaedter Ödülü'ne layık görüldü. Paul Ehrlich Vakfı tarafından yapılan açıklamada, "üç ismin mesajcı RNA (mrNA) teknolojisinin geliştirilmesine yaptıkları katkılardan dolayı" ödüle değer görüldüğünü ve toplam 120 bin euro tutarındaki ödülün 14 Mart 2022'de düzenlenecek törenle sahiplerine takdim edileceği belirtildi.²⁶

13 Ekim 2021'de Uğur Şahin ile birlikte Yunanistan'ın "İmparatoriçe Theophano Ödülü"{{'}}ne değer görüldü. Çiftin, aşı keşifleri ile milyonlarca hayatı kurtardıkları ve tüm dünyaya umut verdikleri için 2021 İmparatoriçe Theophano Ödülü'ne layık görüldüğü açıklandı. Selânik'te düzenlenen törende ödül, Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakelaropulu tarafından takdim edildi.²⁷²⁸ Türeci ve Şahin Aydın Doğan Vakfı tarafından 2021 Aydın Doğan ödülüne layık görüldü. Sağlık kategorisinde ödülü kazanan çiftin "biyoteknoloji ve Covid-19 aşısının geliştirilmesi konularındaki özverili ve ilham verici çalışmaları ile bu yolla insanlığa yaptıkları olağanüstü ve benzersiz hizmetleri" gerekçe olarak gösterildi.²⁹ Almanya'nın Mainz şehrinde düzenlenen törende ödülü Vakfın Onursal Başkanvekili Sema Doğan takdim etti.³⁰

Özlem Türeci, Forbes dergisinin her yıl yayınladığı "Dünyanın En Güçlü 100 Kadını" 2021 listesinde, aralarında Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth, Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcısı Kamala Harris ve Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern'ın da yer aldığı listede 48. sırada yer aldı.³¹³²